Odpominanie.pl

Demencja to niezwykle trudne doświadczenie zarówno dla osoby nią dotkniętej, jak i dla jej bliskich. Kiedy osoba z demencją wchodzi w tzw. tryb poszukiwania, może wydawać się zagubiona, niespokojna lub pełna wewnętrznego niepokoju. Może szukać miejsc, ludzi, przedmiotów, a często prawdziwa przyczyna jest o wiele głębiej. Być może szuka ona poczucia komfortu, bezpieczeństwa i sensu i próbuje zaspokoić wewnętrzną potrzebę, która ma swoje źródło w jej emocjach.

Dziś skupimy się na tym, jak wspierać osobę z demencją w trybie poszukiwania, a jednocześnie jak wykorzystywać jej wspomnienia, by pomóc odnajdywać jej spokój, poczucie bezpieczeństwa i być może wnieść odrobinę radości.

Co to jest tryb poszukiwania?

Osoba z demencją może w pewnych momentach wykazywać zachowania, które określamy jako „tryb poszukiwania”. Objawia się to niespokojnym szukaniem czegoś, co wydaje się dla niej nieosiągalne lub jest poza zasięgiem wzroku.. Może to być jakieś miejsce, osoba lub przedmiot. Na poziomie emocjonalnym, osoba taka często odczuwa brak poczucia bezpieczeństwa lub zagubienie. Tryb poszukiwania wyzwala się, gdy osoba nie może znaleźć tego, co jej mózg uważa za kluczowe dla jej dobrego samopoczucia w tym danym momencie.

Jednakże, co ważne, tryb poszukiwania może być również napędzany przez głębsze potrzeby – szukanie sensu, celu lub komfortu emocjonalnego.

Jak rozpoznać tryb poszukiwania?

Osoba w trybie poszukiwania może bardzo pobudzona, niespokojna, nerwowa, a nawet zdenerwowana. Może być skoncentrowana na znalezieniu konkretnej rzeczy, jak np. klucze do samochodu, osoby, której nie widziała od dłuższego czasu, lub po prostu poszukuje miejsca, które wydaje się jej bezpieczne - np. chce wracać do domu rodzinnego. Może również próbować wrócić do określonych rutynowych czynności, takich jak "odbieranie dzieci ze szkoły", nawet jeśli te działania nie są już aktualne​

Dlaczego tryb poszukiwania wywołuje stres?

Tryb poszukiwania jest sygnałem, że mózg próbuje rozwiązać jakiś problem – coś jest nie tak i trzeba to zmienić, naprawić. Często może to być wynikiem dezorientacji, utraty poczucia bezpieczeństwa, braku komfortu lub bólu. Co ważne, emocjonalny dyskomfort wywołany demencją może być bardzo intensywny, a chory może nie być w stanie wyrazić swoich potrzeb w sposób werbalny​. 
 

Kiedy osoba z demencją wchodzi w tryb poszukiwania, dochodzi do aktywacji w szczególności ciała migdałowatego (amygdali), które odpowiada za emocje, w tym strach, lęk i reakcje na zagrożenia. Ta część mózgu zostaje pobudzona, ponieważ osoba czuje dyskomfort np. emocjonalny, nie potrafi tego uczucia odpowiednio wyrazić. To poczucie niepokoju przejawia się więc w tym, że coś ważnego jest zagubione, niedostępne lub musi być zrobione w tym właśnie czasie.

Ciało migdałowate działa w sposób instynktowny, aktywując reakcję „walcz lub uciekaj”. Gdy osoba z demencją czuje, że czegoś brakuje lub coś jest nie na miejscu, mózg wchodzi w tryb alarmowy, co prowadzi do wzrostu stresu.

Zrozumienie przyczyn poszukiwania

Osoby z demencją często kierują się swoją przeszłością. Ich umysły mogą się cofać do czasów, gdy miały jasno określone role i obowiązki – czy to jako rodzic, pracownik, czy opiekun. W momencie, gdy osoba wchodzi w tryb poszukiwania, możemy zadać sobie pytanie: „Czego tak naprawdę szuka?”

Czy szuka:

• Miejsca, które zna z przeszłości? - czy potrzebuje większego poczucia bezpieczeństwa?

• Osoby, z którą miała głęboką więź emocjonalną?

• Przedmiotu, który miał dla niej symboliczne znaczenie, albo wydaje się ważny w tym momencie?

• Sensu życia i celu, który kiedyś jej towarzyszył?

Jak wykorzystywać wspomnienia by wspierać

Wspomnienia odgrywają kluczową rolę w pracy z osobami z demencją. Kiedy nasza bliska osoba szuka czegoś, możemy sięgnąć do jej przeszłości, by pomóc jej poczuć się bezpieczniej i bardziej komfortowo. Oto kilka sposobów, jak możemy to zrobić:

1. Zrozumienie, czego osoba szuka

Pierwszym krokiem jest próba zrozumienia, co dokładnie osoba z demencją próbuje znaleźć. Może to być przedmiot, osoba, miejsce, albo cel, który nadaje sens jej działaniom. Na przykład, jeśli osoba mówi, że musi odebrać dzieci ze szkoły, warto zrozumieć, że może robiła to bardzo często i ma zapisane w pamięci proceduralnej, że już czas je odebrać. Warto dowiedzieć się co leży u podstaw tego czego szuka.

2. Tworzenie alternatyw

Jeżeli osoba nie może znaleźć tego, czego szuka, pomocne może być zaproponowanie alternatyw. Jeśli na przykład chory szuka kluczy do samochodu, zamiast przypominać mu, że nie potrzebuje już tych kluczy, można skierować jego uwagę na inną czynność, która jest równie angażująca. Często pomaga odwrócenie uwagi w sposób, który zaspokaja potrzebę działania – zaproponowanie np. pomocy przy zadaniu, które wymaga zaangażowania rąk​.

3. Wykorzystywanie reminiscencji

W tym momencie niezwykle pomocne jest wykorzystanie reminiscencji, czyli przypominanie sobie przeszłych zdarzeń, które mogą być dla danej osoby ważne i dawać poczucie sensu. W praktyce oznacza to, że możemy nawiązać do wspomnień osoby, które są dla niej istotne, aby stworzyć atmosferę zrozumienia i poczucia sensu. Na przykład, jeśli osoba wspomina swoje dzieci, można zacząć rozmowę o czasach, kiedy były małe, pytając o szczegóły związane z ich wychowaniem. To daje choremu okazję do podzielenia się swoimi doświadczeniami i pozwala na chwilowe oderwanie się od niepokoju związanego z bieżącą sytuacją​.

4. Oferowanie wsparcia emocjonalnego

Osoba w trybie poszukiwania może czuć się zagubiona i bezradna. Ważne jest, aby nie oceniać jej zachowań, a raczej okazać cierpliwość i zrozumienie. W takiej sytuacji warto mówić spokojnym, ciepłym tonem, co pomoże złagodzić niepokój. Kluczowe jest także to, abyśmy sami zachowali spokój i byli gotowi zaoferować wsparcie emocjonalne, kiedy tylko osoba tego potrzebuje.

5. Tworzenie przyjaznego środowiska

Otoczenie osoby z demencją powinno być spokojne, przewidywalne i bezpieczne. Regularne rutyny mogą pomóc zmniejszyć poczucie dezorientacji. Ważne jest również, aby unikać gwałtownych zmian w otoczeniu, które mogą wprowadzać dodatkowy stres. Warto zastanowić się, czy w otoczeniu osoby nie ma bodźców, które mogą wywoływać niepokój lub dezorientację​.

6. Angażowanie osoby w sensowne dla niej działania

Pomocne może być angażowanie podopiecznego w czynności, które nadają mu poczucie celu. Może to być coś prostego, jak pomoc w ogrodzie, porządkowanie przedmiotów, lub zajęcia związane z jej pasjami. Ważne, aby te działania były dostosowane do jej możliwości i były pozytywnie odbierane​. Osoby z demencją często czują potrzebę działania. Jeśli nasz bliski zaczyna szukać czegoś, co jest fizycznie niemożliwe do odnalezienia (np. zmarłego bliskiego), możemy spróbować zaangażować ją w prostą, wspólną aktywność. Na przykład: „Potrzebuję Twojej pomocy przy sprzątaniu tego pokoju. Co powiesz na to, żebyśmy razem to zrobili?” 

Empatyczne podejście – zrozumieć, nie oceniać

Wspieranie osoby z demencją w trybie poszukiwania wymaga ogromnej cierpliwości i empatii. Ważne jest, aby nie oceniać i nie krytykować zachowań, które mogą wydawać się nieracjonalne. To, co nam może wydawać się „dziwne” lub „niepotrzebne”, dla osoby z demencją jest często kluczowe w danym momencie.

Zachowanie spokoju i pytania mogą pomóc w zminimalizowaniu frustracji osoby z demencją. Zamiast mówić „Nie ma tutaj tego, czego szukasz!”, lepiej spróbować podejścia: „Może mi opowiesz więcej o tym, czego szukasz? Może razem znajdziemy rozwiązanie?”

Jeśli widzimy, że osoba z demencją jest w trybie poszukiwania i np. chce opuścić dom, zamiast próbować ją zatrzymać siłą, możemy spróbować zaproponować inną aktywność. Możemy na przykład zaproponować spacer do ogrodu lub inną formę ruchu, która pomoże „rozładować” energię, a nawet zaproponować, że się do niej dołączy, tylko trzeba przed wyjściem coś zrobić lub zabrać - a to jest idealny moment by odwrócić uwagę i skierować ją na coś innego co również będzie dawać poczucie sensu.

Wsparcie osoby z demencją w trybie poszukiwania to trudne, ale jednocześnie bardzo ważne zadanie. Kluczem do sukcesu jest empatyczne podejście, zrozumienie emocji i potrzeb osoby chorej oraz umiejętność wykorzystania wspomnień w celu zapewnienia jej spokoju i poczucia bezpieczeństwa. Dzięki wspomnieniom możemy pomóc bliskiej osobie odnaleźć to, czego naprawdę szuka – poczucie sensu, miłości i więzi z przeszłością, które wciąż żyją w jej sercu.

Zapamiętaj!

• Tryb poszukiwania u osób z demencją jest wyrazem wewnętrznej potrzeby i emocjonalnego niepokoju.

• Wykorzystywanie wspomnień oraz codziennych rutyn z przeszłości może pomóc osobie odnaleźć spokój.

• Kluczem do wsparcia jest cierpliwość, empatia i umiejętność dostosowania się do potrzeb osoby z demencją.

foto: Unsplash.com

Strona stworzona przezeMNIE.