Odpominanie.pl

Zbyszek, 78-letni mężczyzna z wczesnym stadium demencji, codziennie próbuje opuścić dom. Każdego ranka wkłada płaszcz, ubiera buty i zmierza ku drzwiom. Gdy mu się to nie udaje, staje się coraz bardziej zirytowany i w końcu wyraża swoją frustrację w sposób, który dla jego bliskich bywa trudna do zrozumienia. To codzienne zmaganie się Zbyszka i jego opiekunów jest klasycznym przykładem sytuacji, która wymaga zrozumienia oraz zastosowania metody pięciu kroków.

Czym jest metoda 5 kroków?

Metoda pomaga opiekunom podejść do sytuacji konfliktowych w sposób systematyczny.

Kroki te, to:

• Zatrzymaj się  – Zrozum sytuację i jej potencjalne źródła.
• Zainicjuj kontakt– Podejdź do osoby z odpowiednią postawą i tonem.
• Zaangażuj się – Współpracuj z osobą w jej rzeczywistości.
• Oceń sytuację – Analizuj swoje działania i ich efekty.
• Zmodyfikuj lub podtrzymaj – Wprowadź zmiany lub kontynuuj, jeśli strategia działa.

Te kroki zostały opracowane w celu deeskalacji konfliktów i budowania lepszych relacji z osobami cierpiącymi na demencję.

Jak to działa w praktyce? Historia Zbyszka – krok po kroku

1. Zatrzymaj się.

Zbyszek nieustannie mówi o konieczności wyjścia z domu. Jest on w tym momencie w trybie „poszukiwania” (ang. seek mode). Jego mózg, w szczególności pierwotna część odpowiedzialna za przetrwanie interpretuje otoczenie jako potencjalne zagrożenie. To wywołuje w nim reakcję poszukiwania ulgi i rozwiązania problemu – w tym przypadku próby wyjścia z domu. Gdy nie osiąga celu, frustracja narasta, co może prowadzić do eskalacji emocji, a w konsekwencji nawet do agresji. 

Opiekunowie powinni wstrzymać się ze swoimi dotychczasowymi reakcjami, które nie przynosiły uspokojenia sytuacji i zacząć od analizy miejsca i czasu, w którym występują te zachowania.

Zastanów się:

• Co wywołuje jego chęć wyjścia? Czy jest to nawyk, potrzeba ruchu, czy może poczucie obowiązku, który był stałą rutyną, np. chęć pójścia do pracy?
• Jakie emocje towarzyszą Zbyszkowi? Czy czuje się zagrożony, znudzony, czy może zdezorientowany?
• Czy brakuje mu czegoś, co zwykle kojarzy się z komfortem, np. ulubionego przedmiotu?

Przyjmijmy, że w tej historii wyzwalaczem jest jego utrwalona rutyna z czasów, gdy codziennie wychodził do pracy. Nieświadomie wraca do tej potrzeby, bo poszukuje znanego poczucia bezpieczeństwa wynikającego z powtarzalnej rutyny. Ale nie zakładaj, że wiesz, czego potrzeba tej drugiej osobie, postaraj się tego dowiedzieć.

2. Zainicjuj kontakt

Kiedy Zbyszek próbuje wyjść z domu i zaczyna się irytować, kluczowe jest podejście z empatią. Zamiast mówić: „Nie możesz teraz wyjść!”, co mogłoby zwiększyć jego frustrację, spróbuj nawiązać kontakt słowami:

• „Widzę, że chcesz wyjść. Opowiesz mi dokąd?”
• „To wygląda na coś ważnego. Opowiedz mi więcej.”
• „Widzę, że gdzieś wychodzisz. Co cię zaniepokoiło?”.

Taki sposób inicjowania rozmowy pomaga Zbyszkowi poczuć się wysłuchanym i zrozumianym.

3. Zaangażuj się 

Aby zmniejszyć napięcie, warto wejść w świat podopiecznego.  Współdziałaj z osobą – zarówno fizycznie, jak i emocjonalnie. Dopasuj ton głosu i mowę ciała do jej poziomu pobudzenia, aby pokazać, że jesteś z nią, a nie przeciwko niej. 

Jeśli mówi, że musi iść do pracy, można zaproponować wspólne przygotowanie do wyjścia, np.:

• „Może najpierw sprawdzimy, czy wszystko mamy gotowe na drogę?”
• „Chciałeś wyjść bez kapelusza? Może najpierw poszukamy Twojego kapelusza?”
• "Wydaje się, że nie przygotowałeś sobie kanapek do pracy. Może to zrobimy najpierw."

Zamiast blokować jego chęć wyjścia,  zaangażuj się w działania, które mogą skierować uwagę Zbyszka na coś innego. W tym przypadku znalezienie np. kapelusza może dać czas na uspokojenie się i ocenę sytuacji. Ważne jest, by wejść w świat podopiecznego i dostosować swoje działania do jego potrzeb.

4. Oceń 

Po każdej interakcji należy ocenić, co zadziałało, a co można poprawić. Jeśli udało nam się odwrócić uwagę i podopieczny czuje się bardziej spokojny, warto zastanowić się, czy istnieje sposób na trwałe zaspokojenie jego potrzeby. 

5. Zmodyfikuj lub podtrzymaj 

Jeśli wybrane podejście działa, kontynuuj. W przeciwnym razie zmień strategię, zawsze pamiętając o budowaniu relacji i uważności na potrzeby drugiej osoby.

Przykładem może być wprowadzenie rutynowych „wyjść” do wyznaczonej przestrzeni, która daje podopiecznemu poczucie ulgi i bezpieczeństwa, na przykład ogród lub balkon. Jeśli to rozwiązanie nie działa, można spróbować modyfikacji, np. wprowadzenia aktywności, która odwróci jego uwagę, jak wspólne przeglądanie zdjęć i rozmowa.

Dlaczego podopieczny chce wyjść?

Zrozumienie, dlaczego osoba ciągle chce wychodzić, wymaga głębszego wglądu w jego potrzeby emocjonalne i psychiczne. Takie zachowanie może być spowodowane poczuciem zagrożenia lub dezorientacji. W przypadku Zbyszka może to być wynik braku zrozumienia, gdzie się znajduje i dlaczego. Jego „mózg pierwotny” przechodzi w tryb „szukania” – podobnie jak w sytuacjach zagrożenia.

Dlaczego ta podejście działa?

Opisane zachowanie Zbyszka to sposób komunikacji jego wewnętrznych potrzeb, które z zewnątrz mogą wydawać się niezrozumiałe. Kluczem do pomocy jest ciekawość, empatia i umiejętność wczucia się w jego perspektywę. Zamiast powstrzymywać Zbyszka na siłę, warto zaprosić go do wspólnego działania i eksploracji. Pamiętajmy, że każda interakcja to budowanie relacji – a relacja to podstawa, by osoby z demencją mogły czuć się bezpieczne i zrozumiane.

Metoda ta opiera się na budowaniu relacji i zaufania, zamiast na „naprawianiu” sytuacji siłą. Pozwala dostrzec człowieka za emocjami, a nie tylko jego zachowanie. Dzięki temu zamiast eskalować napięcie, tworzymy przestrzeń do współpracy i dialogu.

Czasem jedno pytanie może zmienić wszystko.

Zdjęcie:Unsplash.com

*imię osoby zostało zmienione

Strona stworzona przezeMNIE.